βαίνω

(AM βαίνω)

προχωρώ

νεοελλ.

εξελίσσομαι, φέρομαι («βαίνει προς βελτίωσιν»)

αρχ.-μσν.

βαδίζω, περπατώ

μσν.

1. περνώ, διαβαίνω

2. προπορεύομαι

αρχ.

Ι. 1. ανεβαίνω («ἐπὶ νηός ἔβαινεν», «ἐφ' ἵππων βάντες», «ἐπί πῶλον βεβῶσα», «βήσασθαι δίφρον»)

2. φεύγω, αναχωρώ («φίλην ἐς πατρίδ' ἔβησαν»)

3. πεθαίνω

4. έρχομαι

5. προχωρώ, φθάνω («ἐς τοσοῡτον ἐλπίδων»)

6. οχεύω, βατεύω

7. (παρακμ.) στέκομαι ή είμαι σ' ένα μέρος («ἐν ᾦ βεβήκαμεν»)

II. φρ.

1. «εὖ βεβηκώς» — καλά στερεωμένος, ευτυχισμένος

2. «ἀσφαλέως βεβηκώς» — σταθερός

3. «οἱ ἐντέλει βεβῶτες» — οι άρχοντες, οι αξιωματούχοι

4. «ἐννέα ἐνιαυτοὶ βεβάασιν» — πέρασαν εννιά χρόνια

5. «βαίνω μέτρον» — κάνω μετρική ανάλυση

6. «χρέος ἐβαμε» — με κυρίεψαν τα χρέη

7. «αἶνον ἔβα κόρος» — επήλθε κορεσμός από τους επαίνους.

[ΕΤΥΜΟΛ. < *βαν-jō < *βαμ-jō < *g^wm -jō, συνεσταλμένη βαθμίδα της ρίζας *g^wem- (πιθ. παρεκτεταμένης μορφής της *g^weo₂-) «πηγαίνω, έρχομαι». Στον ενεστ. βαίνω αντιστοιχεί το λατ. venio καθώς και διάφοροι τύποι σε -m: γοτθ. qiman «έρχομαι», αρχ. ινδ. αόρ. agamam «πήγα», παρακμ. jagāma, λιθ. gemu «γεννιέμαι». Η τροπή του -m- σε -η- στον τ. βαίνω (nj < mj) από αφομοιωτική επίδραση του ουρανικού -j-. Ο μελλ. του ρήματος, βήσομαι, ο αόρ. έβην, ορισμένοι ονοματικοί (πρβλ. βηλός, βήμα), καθώς και ρηματικοί τύποι που συνδέονται με το βαίνω (πρβλ. βίβημι), παρουσιάζουν θέμα βᾱ (ιων.-αττ. βη-), το οποίο ανάγεται σε διαφορετική ρίζα *g^wā με την ίδια σημασία

πρβλ. τις σημασιολογικά συγγενείς ρίζες *drā (ἀπο-δι-δρά -σκω) και *sthā- (ί-στη-μι). Η σχέση μεταξύ των δύο ριζών *g^wem- και *g^wā- παραμένει ασαφής.

ΠΑΡ. βάδην, βαθμός, βάθρο(ν), βάση (-ις), βατήρ(-ας).

ΣΥΝΘ. αναβαίνω, αντιβαίνω, αποβαίνω, διαβαίνω, εισβαίνω, εκβαίνω, εμβαίνω, επιβαίνω, καταβαίνω, μεταβαίνω, παραβαίνω, προβαίνω, συμβαίνω, υπερβαίνω

αρχ.

αμφιβαίνω, περιβαίνω, προσβαίνω, υποβαίνω.